Elektronik Ticaret ve Dijital Hizmetler Mevzuatı: 6563 Sayılı Kanun, DSA ve Türk Hukukundaki Gelişmeler

Giriş

Elektronik ticaret, dijitalleşmenin hız kazanmasıyla birlikte hukuki düzenlemelerin sürekli evrim geçirdiği bir alan haline gelmiştir. Bu bağlamda, Türkiye’de 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun ve Avrupa Birliği’nde (AB) kabul edilen Dijital Hizmetler Yasası (DSA), bu alandaki temel düzenlemelerden bazılarıdır. Bu yazıda, elektronik ticaret mevzuatındaki son değişiklikler, yükümlülükler ve uygulamadaki tartışmalar detaylı bir şekilde ele alınacaktır.

6563 Sayılı Kanun ve Elektronik Ticaretin Temel Aktörleri

Tanımlar ve Yükümlülükler

6563 sayılı Kanun, elektronik ticaretin temel aktörlerini Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcı (ETAHS) ve Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcı (ETHS) olarak tanımlamaktadır.

• ETAHS: Farklı satıcıların ürünlerini sunduğu pazar yeri platformları (örneğin, Trendyol, Hepsiburada gibi).
• ETHS: Kendi elektronik ticaret sitesi üzerinden doğrudan satış yapan işletmelerdir.

Yönetmelikle Getirilen Yükümlülükler:

• Madde 5 ve 6: ETHS ve ETAHS’nin iletişim bilgilerini açıkça paylaşma ve güncel tutma zorunluluğu. Bu, şeffaflığı artırarak tüketici güvenini pekiştirmektedir.
• Madde 8: Sipariş sürecinin şeffaf olması ve tüketiciye yeterli bilgi sağlanması gerekmektedir. Özellikle, tüketiciye geri iade süreçleri ve koşulları hakkında net bilgiler verilmeli.
• Madde 11: Haksız ticari uygulamaların yasaklanması, bu kapsamda satıcıların belirli kanallardan satış yapmaya zorlanması gibi uygulamalar yasaklanmıştır.

Ticari Elektronik İletiler ve Açık Rıza

Madde 6, ticari elektronik iletilerin gönderilebilmesi için önceden onay alınmasını şart koşar. Ancak, bu durum Kişisel Verileri Koruma Kanunu (KVKK) ile çakışabilir:

• KVKK, aydınlatma ve açık rızanın ayrı ayrı alınmasını zorunlu kılar. Bu da işletmeler için karmaşık bir uyum süreci yaratmaktadır.
• İleti Yönetim Sistemi (İYS) uygulaması, TOBB tarafından yönetilmekle birlikte, veri işleme konusunda eleştiriler gündeme gelmiştir.

Haksız Ticari Uygulamalar ve Lisans Zorunluluğu

Ek Madde 1 ve 2, elektronik ticarette haksız uygulamaları düzenlerken, Ek Madde 3 ve 4 ile büyük ölçekli ETAHS ve ETHS’ler için lisans zorunluluğu getirilmiştir. Bu düzenlemelerle net işlem hacmine göre kademeli yükümlülükler söz konusu:

• 10-30 milyar TL: Orta ölçekli,
• 30-60 milyar TL: Büyük ölçekli,
• 60 milyar TL üzeri: Çok büyük ölçekli.

Bu lisans zorunluluğu ile piyasada adil rekabetin sağlanması hedeflenmektedir.

AB Dijital Hizmetler Yasası (DSA) ve Türkiye’deki Yansımaları

DSA’nın Temel İlkeleri

DSA, çevrimiçi platformların içerik denetimi, şeffaflık ve tüketici hakları konusundaki yükümlülüklerini düzenler. Bu yasada dikkat çeken bazı hükümler şunlardır:

• Madde 31: Platformların, satıcıların ürün güvenliği ve iletişim bilgilerini açıkça göstermelerini sağlaması gerekmektedir.
• Madde 24: AB’deki aylık aktif kullanıcı sayısının raporlanması zorunluluğu getirilmiştir (örneğin, Udemy’nin 3,8 milyon kullanıcısı gibi).
• Madde 16: Yasa dışı içeriklerin bildirimi ve kaldırılması konusunda platformlara sorumluluk yüklenmiştir.

DSA vs. DMA: Farklar

• DSA: İçerik moderasyonu, şeffaflık ve tüketici koruma odaklıyken,
• DMA (Dijital Pazarlar Yasası): Google, Meta gibi "gatekeeper" şirketlerin rekabeti engelleyici uygulamalarını hedef alır. Bununla birlikte, DSA'nın uygulanması sürecinde her iki yasanın da sağlıklı bir etkileşim içinde olması önem taşır.

Türkiye’deki Uygulamalar

Türkiye'de yaşanan UBER Davası, platform ekonomisinin getirdiği zorlukları ve DSA benzeri düzenlemelerin önemini bir kez daha gündeme getirmiştir. UBER’in haksız rekabet oluşturduğu gerekçesiyle yasaklanması, benzer dijital hizmetlerin denetim altına alınması gerektiğinin altını çizmektedir.

• Blablacar: Maliyet paylaşımı ile ilgili, taşıma sözleşmesi kapsamında değerlendirilmez; ancak kaza durumunda Trafik Kanunu hükümleri uygulanmaktadır. Bu tür durumlar, düzenleyici otoritelerin yeni kurallara adaptasyonunu zorunlu kılmaktadır.

Paylaşım Ekonomisi ve Çevrimiçi Aracılık Hizmetleri

AB P2B Tüzüğü (Platform-to-Business)

2019/1150 sayılı tüzük, e-pazaryerlerinde adil ve şeffaf kurallar getirerek platform işletmecilerinin sorumluluklarını belirlemiştir:

• Sözleşme Şeffaflığı: Koşulların açıkça belirtilmesi ve değişikliklerin 15 gün önceden bildirilmesi zorunluluğu.
• Sıralama Kriterleri: Ürünlerin nasıl sıralandığı hakkında net bilgi verilmesi, işletmeler için önemli bir gerekliliktir.

Türkiye’deki Durum

6563 sayılı Kanun’un Ek Madde 2 kısmı, ETAHS’lere benzer yükümlülükler getirmektedir. Ancak, AB'deki gibi bağımsız uyuşmazlık çözüm mekanizmaları henüz tam anlamıyla gelişmiş değildir. Bu durum, Türk pazarında sözleşmeden doğan uyuşmazlıkların çözümünü karmaşık hale getirebilmektedir.

Sonuç ve Öneriler

Elektronik ticaret ve dijital hizmetler mevzuatı, hem ulusal hem de uluslararası düzeyde hızla gelişmektedir. Türkiye’de 6563 sayılı Kanun ve yönetmelikler, Avrupa’da ise DSA ve DMA gibi yasalar, sektördeki şeffaflık ve rekabet düzenlemelerini şekillendirmektedir.

Elektronik Ticaret Avukatı:

1. ETAHS ve ETHS’lerin yükümlülüklerini detaylı bir şekilde incelemek ve bu yükümlülüklere uyum sağlamak.
2. KVKK ve ticari elektronik ileti kurallarının uyumunu sağlamak, böylece veri ihlali ve ceza durumlarının önüne geçmek.
3. AB mevzuatındaki gelişmeleri sürekli takip ederek Türkiye’deki uyum sürecini etkili bir biçimde yönetmek; bu, işletmelerin rekabet gücünü artıracaktır.

Elektronik Ticaret alanında faaliyet gösteren işletmelere, mevzuata uyum sağlamak için avukatlık hizmeti ve hukuki danışmanlık almaları büyük önem taşımaktadır. Düzenleyici çevreler ve sivil toplum kuruluşları ile işbirliği, sürdürülebilir bir dijital ticaret ortamının oluşturulmasına katkı sağlayacaktır. Bu nedenle, hem yasal düzenlemeleri takip etmek hem de sektördeki yenilikçi uygulamalara açık olmak, işletmelerin başarısı için şarttır.